केट्स पॉईंट (नाखिंद टोक)- कमळगड- कोळेश्वर- जोर- बहिरीची घुमटी- ऑर्थरसीट (भाग-१)

      केट्स पॉईंट (नाखिंद टोक)- कमळगड- कोळेश्वर- जोर- बहिरीची घुमटी- ऑर्थरसीट

रायरेश्वर कोळेश्वर महाबळेश्वर ट्रेक झाल्यापासून जावळीच्या खोऱ्यात अजून एक दमदार कसदार ट्रेक करूया असा ध्यास माझ्या सवंगड्यानी घेतला होता जणू आणि त्यासाठी केट्स पॉईंट (नाखिंद टोक)- कमळगड- कोळेश्वर- जोर- बहिरीची घुमटी- ऑर्थरसीट असा तगडा प्लान हि बनवला. प्लान बनवून व्हाट्सअप ग्रुप वर टाकला त्यावेळी १४/१५ टाळकी होकार देऊन मोकळी झाली होती पण जस जसे दिवस जवळ येऊ लागले तस तसे आमचे हिरेमोती वेगवेगळी कारणे देऊन गळू लागले. मग शेवटी ७ जणांचा ग्रुप फिक्स करून आणि ट्रेकच्या सामानाची जुळवाजुळव केली १७ जानेवारीला रात्री १०ला सानपाडा ब्रिज खाली जमण्यास सांगितले. सर्वाना जो ट्रेक करणार होतो त्या ट्रेक प्लानची योग्य ती माहिती जमा करायला सांगितली होतीच तसेच चाल मोठी आहे असे आधीच बजावले होते. तसे या प्लॅन मध्ये मी, विश्राम,राकेश या आधी या खोऱ्यात जाऊन आलो होतोच पण नवीन मित्रमंडळी असल्यामुळे माझ्याकडे अजुन २ बॅकअप प्लॅन तयार होतेच.

१७जानेवारीला सानपाडा सर्वाना एकत्र जमायला थोड़ा उशीर झालाच मग प्रत्येक गाडीच्या मागे पळता पळता हालत बेक्कार आणि इतक्यात महाबळेश्वरला जाणारी स्वामी ट्रॅव्हलची स्लीपर कोच समोर अवतरली वाह्ह आमचा रॉयल ट्रेक अजून रॉयल होणार कि काय असे मनात वाटले. कॉस्ट टू कॉस्ट ट्रेक या मतावर ठाम असल्यामुळे एजन्टशी थोडी घासाघाशी करून गाडीत जागा मिळवली. मग काय जो ट्रेक करणार होतो त्या ट्रेकची योग्य माहितीची देवाणघेवाण आणि गप्पागोष्टी करताना कधी निद्रादेवीच्या आधीन झालो कळलंच नाही. सकाळी ५:४५ ला राकेशने कानात दिलेल्या घोषणेमुळे खाड्कन उठून उभा राहिलो खिडकीतून पाहिलं तर गाडी पाचगणी पार करून मेटगुताड गावात आली होती तसं सर्वाना उठवून ड्रायव्हरच्या पुढ्यात आलो.

गाडी सकाळी ६:२० वाजता नाखिंद फाट्यावर सोडून पुढे निघून गेली गाडीतून पाय बाहेर ठेवताच थंडीने आम्हांला गाठलं. त्या गारठलेल्या अवस्थेत नाखिंद केट्स पॉईंटकडे ५/६ किलोमीटरची डांबरी रस्त्यावरील वॉर्मअप चाल चालू लागलो. केट्स पॉईंटला रमतगमत सकाळी ७ वाजता पोचलो तेव्हा सूर्यदेव आपला आळस झटकून वर येताना दिसले आणि कमळगड ते कोळेश्वर असा अफाट नजारा डोळ्यासमोर आला. वाह्ह म्हणजे आपली चांगलीच वाट लागणार असे वाक्य नकळत राकेशच्या तोंडून  निघाले.

धोम धरण, कमळगड आणि पायथ्याला जिवा महाला यांचे जल्मस्थळ कोंढवळी गाव 

कातळकड्यातील पायऱ्या 

केट्स पॉईंट (नाखिंद टोकाच्या) वरून थोडे मागे येत रेलींगच्या डावीकडील कडयांतून बांधलेल्या पायर्यांच्या वाटेने खाली उतरतो तेच वाटेत अर्धे बुजलेले पाण्याचे टाके द्रुष्टीस पडले. टाक्यापासून थोडं पुढे सरळ गेल्यास कातळकड्यात एक गुहा दिसते ती पाहून आल्या वाटेने परत येऊन आम्ही खाली वायगाव कडे जाणारी वाट पकडून खाली उतरू लागलो. 

अर्धवट मातीने भरलेले पाण्याचे टाके

केट्स पॉईंटवरून उतराई 

हवेत गारवा असल्याने सर्वजण पटापट ती धारेवरील वाट पार करून वायगावात पोचलो तेव्हा सकाळचे ८:१५ वाजले होते कुठे काही खाण्यासाठी भेटते का याची चौकशी करत असताना गावातील काकांनी कानफाट्या हनुमानाचं मंदिराची माहिती पुरवली. अर्थात हनुमानाने दर्शन दिलेच पण पेटपूजा काही झाली नाही तसेच पुढे निघत कृष्णा नदीवरील पूल पार करून एका ठिकाणी घरून आणलेले अबरचबर खात बसलो. 

  वायगावकडील उतराई  

सर्व काही खाऊन झाल्यानंतर गावातील २मंडळीनी तुम्ही जिथे खायला बसले होते ते स्मशान आहे अशी माहिती पुरवली. आम्ही आपले काही न झाल्यासारखे खिदीखिदी हसत कमळगडाची वाट धरून चालू लागलो. परतवाडीच्या आधी नांदगणे गावातून एक वाट कमळगड आणि कोळेश्वरच्या खिडीत जाते असे गावकर्यांनी सांगितले सकाळचे ९:२० वाजले होते आणि सूर्यदेव आपले काम चोख बजावत असताना आम्ही परतवाडी मधील एकही झाड नसलेल्या सोंडेवरून न जाता नांदगाणे, फणसवाडीतून कमळगड-कोळेश्वर खिंडीच्या वाटेला लागलो. 

केट्स पॉईंट आणि धोम बलकवाडी धरण  

२०/२५ मिनिटांची खडी चढाई पार करतो तेच सर्वाना धापा लागू लागल्या सूर्यदेवांनी आपली कामगिरी चोख बजावण्यात कोणतेही कमतरता ठेवली नव्हती. कोळेश्वरच्या डावीकडील पोटात गोदावरी लेणं आहे अशी पुसटशी माहिती मी वाचली होती तसे काही आहे का ह्या माहितीला गावकऱ्यांकडून दुजोरा मिळाला होता वेळ भेटल्यास या ठिकाणाला भेट देणार होतो. छातीवरील चढाई पार करून एका झाडाखाली पाण्याचे घोट जिरवत बसलो असताना सहज मागे पाहिलं तर बलकवडी धरण आणि सकाळचा केट्स पॉईंट असा नजारा द्रुष्टीस पडत होता. परत एकदा बॅग पाठीवर चढवून पुढे निघालो आता वाटेला २फाटे फुटले होते डावीकडे पुसटशी वाट गोदावरी लेणेकडे जाणारी तर उजवीकडील कमळगड-कोळेश्वरच्या दिशेने एव्हाना घड्याळात १०:४५ वाजले होते गोदावरी लेणं डावलून पुढील वाटेला लागलो. 

कधी कधी असे निर्णय घ्यावे लागतात आता ७जणांच्या टीमचे दोन भाग झाले पहिल्या टीम मध्ये मी, विश्राम आणि वैभव तर दुसऱ्या टीम मध्ये राकेश, अभि, स्वप्नील आणि सिद्धेश दुसरी फळी खूपच हळू चालत असल्याने कोळेश्वर रद्द करावा लागतो कि काय असे एकेवेळी वाटू लागले. कसेतरी सर्वाना घेऊन कोळेश्वर-कमळगडच्या खिडीत आलो या पठाराला स्थानिक गावातील लोक सतीचा माळ म्हणून बोलतात. कमळगडच्या दिशेने चालताना एक वाट डावीकडे कोळेश्वरला जाताना दिसली तर सरळ जाणारी कमळगडला आम्ही सरळ जाणारी वाट पकडून १०मिनिटात भैरवनाथाचे मंदिर गाठले. २६ जानेवारीला वार्षिक सप्ताह असल्याने देऊळाचे रंगरंगोटीचे काम वासोळे गावातील काही मंडळी करत होती. 

भैरवनाथ मंदिर  

पाण्याचे टाके 

आम्ही आमच्या पाठपिशव्या मंदिराच्या इथे ठेवून कमळगडच्या धनगरवाड्याकडे निघालो वाटेत डावीकडे नेसर्गिक पाण्याचे टाके दिसले तसं वैभव या आधी कमळगडावर आला असल्याने कुठेही चुकण्याचा संभव नव्हता. टाक्यातील थंडगार पाणी पिऊन शरीरात तरतरी आली कुठे हि जास्त वेळ न काढता पुढील १० मिनिटात धनगरवाडा गाठला. धगरपाड्याजवळून उजवीकडील कमळगडच्या सर्वोच्य माथ्याकडील वाट पकडून १०/१५ मिनिटांची चढण चढून शिडीजवळ आलो. 

कमळगड धनगरपाडा आणि बक्कळ शेती 

कमळगड शिडी

कातळात कोरलेल्या पायऱ्या 

शिडी आणि कातळातील कोरीव पायऱ्या पार करून माथ्यावर येणार तेच समोर गेरूची विहीर वाह्ह याचसाठी केला होता अट्टाहास या भटकंतीचा. कमळगड करण्यामागे खास कारण कमळगडची माहिती काढत असताना नवीन माहिती हाती लागली होती. ती म्हणजे 'अफझलखानाचा वध' हा शिवप्रताप सर्वानाच माहित असेल त्यात महत्वाची भूमिका जिवा महाला यांनी बजावली होती, म्हणूनच आजही लोक "होता जिवा म्हणून वाचला शिवा" असे हि बोलतात. (जीव महाला यांचं जन्म कमळगडाच्या पायथ्यातील कोंढवली गावातील तसेच ते जातीने न्हावी होते त्यांचे मूळचे आडनाव सपकाळ. महाबळेश्वर, पाचगणी भागात न्हाव्याला आदरार्थी संबोधन 'महाला' असे वापरले जाते. अफजलखानाच्या वधाच्या वेळी पराक्रम गाजवला त्यामुळे ते आदरास प्राप्त ठरले. त्यामुळेच त्यांचा जिवा न्हावी उल्लेख न करता जिवा महाला असा होऊ लागला ज्यास्त माहितीसाठी प्रा डॉ सुरेश गायकवाड यांच्या कादंबरीचा फायदा आपण सर्वाना होईल). 

 गेरूची विहीर     

एव्हाना घड्याळात दुपारचे १२:१५ वाजले होते पोटात कावळे ओरडू लागले होते पण कमळगडावरून काही केल्या पाय निघेना शेवटी विश्रामने भानावर आणत कमळगडावरून काढता पाय घेतला. पटापट पाण्याच्या टाक्याजवळ येऊन परत एकदा ते अमृतुल्य पाणी पोटभर पिऊन मंदिराजवळ आलो पाठपिशव्या उचलून गावकऱ्यांकडून कोळेश्वरवर जाणाऱ्या वाटेचा आढावा घेतला. लागलीच सतीच्या माळावर आलो डावीकडे नांदगणे, बलकवाडी, फणसवाडी आणि उजवीकडील वासोळे गावाच्या वाटा सोडून सरळ कोळेश्वर जाणारी वाट पकडली पुढे १० मिनिटांच्या चालीवर उजवीकडे चांगली मळलेली माडगणीची वाट सोडून सरळ थोडी पुसटशी वाट पकडून कोळेश्वरची चढाई चालू केली. 

कोळेश्वरच्या वाटेवरून दिसणारा कमळगड 

आता पोटात काही नसल्याने पाय मागे रेटू लागले तरी सर्व एका मागोमाग गायीगुरे चालतात तसे चालत होतो. वाट कोळेश्वरच्या उजवीकडून जंगलात न घुसता मोकळं भागातून पुढे सरकत राहते पुढे अर्ध्या तासांच्या चालीवर कोळेश्वरची पहिली जंगम वस्ती लागली. 

पहिली वाडी 

दुसरी वाडी 

जंगम वस्ती जवळ पेटपूजा करून पुढे निघालो १५ मिनिटात दुसरी वस्ती लागली तिथे एका आजींना कोळेश्वरची वाट विचारून पुढे निघालो. कोळेश्वर जंगलातून चालताना असं वाटतं होत कि जसे काही अमेझॉनच्या जंगलातूनच चालत आहोत कि काय नुसती सर्व ठिकाणी हिरवळ सूर्य प्रकाश तर जमिनीवर पण पोचत नव्हता. घड्याळात दुपारचे २ वाजले असतील हेही कळले नाही एवढा थंडावा कोळेश्वरच्या जंगलात, आता वाट कधी अगदी गर्द झाडीतून, तर कधी पूर्ण मोकळ्या पठारावरून आणि वाढलेल्या झुडूपांतून जाणारी कारवीच्या रानातून वाट काढत आम्ही पुढे चाललो होतो. 

या डोंगराच्या डावीकडून गेलेली वाट जोरला उतरते तर सरळ जाणारी वाट कोळेश्वर  

आता परत एकदा २ फळया तयार झाल्या मी, विश्राम, वैभव पुढे तर बाकीचे सर्व मागे त्यामुळे चाल धीमी होऊ लागली. बहुतेक बाकीचे पहिले कधी रेंज ट्रेक न केल्यामुळे त्यांना थकावट आली असेल. आम्ही तिघे पुढे जाऊन दोन वाटा लागतात त्या फाट्यावर थांबलो यातील डावीकडे जोरकडील वाट एक दीड तासात जोर गावात जाते तर दुसरी सरळ दाट जंगलातून कोळेश्वरला जाणारी फाट्यावर अर्धा तास झोप घेतली तेव्हा कुठे हे चार जण अवतरले. आता परत पुढील वाटेला लागलो दाट जंगल असल्याने चुकामुक होऊ नये म्हणून एकत्र चालू लागलो एव्हाना घड्याळात ४:१५ वाजले होते. मधेच जोर गावच्या दुसऱ्या फाट्याला डावीकडे सोडून सरळ उजवीकडे जाणारी कोळेश्वरची वाट पकडून संध्याकाळी ५ च्या सुमारास कोळेश्वर मंदिरासमोर उभे ठाकलो. 

कोळेश्वर मंदिर आणि भ्रमणमंडळ 

वाह परत एकदा कोळेश्वर देव पण मनात बोलत असेल या पोरांनी मला नवस वगैरे तर केला नाहीना परत परत का येतात मला भेटायला असो. देवाचा आशीर्वाद घेऊन थोडी पेटपूजा करत परत एकदा सर्वानी पडीक मारली १५/२० मिनिटांच्या ब्रेक नंतर सर्वाचा मूड चांगलाच फ्रेश झालेला कोळेश्वरला निरोप देऊन जोर गावच्या वाटेला लागलो जिथे दोन फाटे फुटतात तिथे डावीकडील कमळगडची वाट सोडून (ज्या वाटेने आम्ही आलो ती) सरळ जाणारी जोर गावाची वाट पकडली १० मिनिटांच्या अंतरावर जाताच आम्ही वाट चुकतोय असा साक्षात्कार झाला. 

डावीकडे जाणारी वाट कमळगड आणि सरळ जोर गावाकडे 

परत मागे आलो १०/१५ मिनिटे वाट शोधण्यात वाया गेली इतक्यात कोळेश्वर जवळील धनगरपाड्यातील मामा गुरांना हाळी देताना दिसले. मामांना पुढील वाट विचारून योग्य त्या वाटेला लागलो संध्याकाळचे ६ वाजले होते अंधार होण्याच्या आधी जोर गावाच्या क्रेस्टलाइन वर आलो चला आता आरामात वाट उतरायची सूर्य अस्थाला जात होता आम्ही हळू हळू खाली उतरू लागलो. 

सूर्यास्त   

काळोखात जोर गावाकडील उतराई 

पण स्वप्नील आणि सिद्धेशच्या पायाला सूज आल्यामुळे थोडे जास्तच हळू चालत होते त्याच्या बरोबर राकेश, अभि असल्याने आम्ही तिघे जोर गावाकडे पटापट उतरू लागलो कारण हि तसेच विश्रामकडे रात्रीच्या जेवणाचे जिन्नस सामान होते गावात कुठे शिधा देऊन जेवण लवकर भेटले असते. तसे पाहिलं तर आमच्याकडे जेवण बनवायचे सर्व सामान होतेच पण एवढी चाल करून बाकीचे सर्व थकले होते त्यामुळे ते खाली उतरून फ्रेश होईपर्यंत जेवण तयार असेल आणि दुसऱ्या दिवशीसाठी फ्रेश राहतील. 

 नारायण सपकाळ काकांचे घर 

जोर गावात उतरून नारायण सपकाळ काकांच्या ओहरीत बसलो काकांनी लगेच ओळखलं गावातील माणसे ट्रेकर्स लोकांचे चेहरे कसे काय लक्षात ठेवतात देव जाणे लगेच पाणी आणून दिले आणि काकींना चहा चे फर्मान सोडले. बूट काढून २मिनटं पाठ टेकणार तेच चहा समोर हाजीर मानलं काकू आणि काकांना. घड्याळात पाहिलं तर संध्याकाळचे ७:३० वाजले होते गावातील पाण्याच्या टांकी वर जाऊन मस्त फ्रेश होऊन आलो मागचे चौघे अजून आले नाही म्हणून आम्ही तिघे बॅटरी आणि पाण्याची बॉटल घेऊन गावाच्या बाहेर निघणार तेच खालच्या रस्त्यावरून राकेशचा आवाज आला. चला हयांना शोधायला जायचे श्रम वाचले तसे राकेशला वाट माहित असल्याने काळजी नव्हतीच, सर्व एकत्र आल्यामुळे काकांच्या अंगणात एकच गोधंळ आवाज ऐकून आजूबाजूचे सुद्धा त्या गोधळात सामील झाले. 'कुठून, कसे,किती चालत आलात' 'काय काय पाहिलंत' वैगरे वैगरे प्रश्नांवर प्रश्न त्यांना उत्तरें देऊन बाकीच्या भिडूंना फ्रेश होण्यासाठी पाण्याच्या टांकी वर पाठवले. रात्री जेवणाचा खिचडी भात, सूपचा भन्नाट मेनू असल्याने कधी जेवणाच्या ताटावर बसतोय असं सर्वाना झालं होत त्यात थंडी आपले रंग आता दाखवण्यास सुरवात करत होती. रेडी टू ईट मन्चुरिअन व्हेज सूप गरमागरम पोटात गेल्यावर सर्वाना बरं वाटलं आता पाहता पाहता खिचिडीवर आडवा हात मारत तीही फस्त केली. 

रात्रीचे ९:३० वाजले होते थोडी शतपावली करण्यास बाहेर निघणार तर थंडीचा जोर वाढू लागला होता लागलीच काकांच्या वरच्या अंगणात टेन्ट टाकून झोपी जाण्याचा निर्णय सर्वानी न जुमानता अमलात आणला. सकाळपासूनची दमच्याक झाल्यामुळे बाकी भिडू झोपी गेले होते सिद्धेश आणि स्वप्नीलच्या पायाला सूज आल्यामुळे त्यांना अभि बरोबर गणेशदरा घाटवाटेने जुना महाबळेश्वर गाठण्यास सांगितले तर मी, वैभव, राकेश, विश्राम चौघे जोर बहिरीची घुमटी ते ऑर्थरसीट ह्या पुढील वाटेला दुसऱ्यादिवशी निघणार होतो.

क्रमश